حیدر حب الله

ترجمه: سعید نورا

سؤال[1]: گفته می شود که تعارض بینه، آن را باطل می کند، آیا این گفته شرایطی دارد؟ آیا تفاوت اهل خبره در تشخیص عالم ترین مرجع دینی در ضمن این قاعده است؟

پاسخ: تعارض بینه اصولاً آن را باطل می کند، جز این که دیدگاهی وجود دارد که می گوید تعارض شهادات در زمینه اعلمیت، مستلزم رجوع به شهادتی است که قویتر و قابل اعتمادتر است، اگر برای اعلمیت شخصی ده نفر شهادت بدهند در حالی که برای شخص دیگری صد نفر شهادت دهند و هیچ ویژگی خاصی وجود نداشته باشد، در این صورت شهادت صد نفر بر شهادت ده نفر مقدم خواهد بود.

ممکن است تعداد کمتر از شهادات بر تعداد بیشتر رجحان پیدا کند. آنجا که این تعداد کمتر از تعداد بیشتر خبرویت بیشتری داشته باشند بنابراین معیار در این ها قواعد شهاداتی که در عمل قضائی و کارهای قاضی ها و محاکم قضایی پیروی می شود نیست بلکه مهم در اینجا مفهوم اهل خبره و مرجعیت اهل خبره است از این روست که بسیاری قائل به کفایت یک شخص از اهل خبره برای اثبات اعلمیت شده اند اگر این شخص مورد اطمینان باشد (هرچند که عادل نباشد) بدون نیاز به شهادت دو نفر عادل، چنانکه شرایط بینه های قضائی این چنین است.

حجیت سخن اهل خبره به بنای عقلایی که مبتنی بر وثوق است، مرتبط است، در جایی که امر به لحاظ عقلائی رجحان داشته و یا موجب اطمینان و وثوق باشد، این امر مقدم خواهد شد. از این روست که بسیاری همان چیزی را که چند لحظه پیش به آن اشاره کردیم را گفته اند. بلکه در برخی از حالاتی که شهادات اعملیت با هم تعارض دارند اقوی بودن یکی از شهادت ها بر دیگری اگر مستلزم اعتماد بر آن نباشد، حداقل آن است که احتمال اعلمیت در کسی که به اعلمیت او شهادت می دهد از احتمال آن در دیگران قویتر خواهد بود. برخی از فقها در صورت عدم احراز شهادت ملزِم، به وجوب تقلید از کسی که احتمال اعلمیت او نسبت به دیگران بیشتر باشد، فتوا می دهند. بنابراین قوی تر بودن بینه راهی برای بالاتر بودن احتمال اعلمیت است که در نهایت موجب لزوم تقلید از کسی است که بینه قوی تر بر وی اقامه شده است چون احتمال اعلمیت وی بیشتر خواهد بود. بنابراین این موضوع با عناوین دیگر آمیخته است و تعامل با آن به گونه ای که گویی کاملاً یک شهادت قضائی است، صحیح نیست.

_____________________

[1] حیدر حب الله، إضاءات فی الفکر والدین والاجتماع ۳: سوال 485.