حیدر حب الله

ترجمه: سعید نورا

سؤال[1]: شما در پاره ای از پاسخ های خود اشاره کردید که منکران حجیت خبر واحد به روایاتی استناد کرده اند که دستور به کنار گذاشتن روایات مخالف با قرآن کریم داده اند. این چنین استدلالی چگونه می تواند درست باشد که آن ها برای اثبات عدم حجیت خبر واحد به روایات آحاد استناد می کنند و فرض بر این است که آنها حجیت خبر واحد را قبول ندارند بنابراین چگونه در اینجا به خبر واحد تمسک کرده اند؟

پاسخ: این اشکال شما در برخی از کتب مفصل اصول فقه در میان علمای متأخر آمده است. آنجا که که به استدلال بر عدم حجیت خبر واحد به وسیله اخبار عرضه این مناقشه مطرح شده است که این مستلزم دور است اما از این اشکال پاسخ داده شده و  پاسخ داده می شود:

اولاً: همانطور که علمای متعددی ادعا کرده اند روایات عرضه نزد امامیه به صورت تواتر معنوی نقل شده است.

این مناقشه به نظر من جای تأمل دارد، چرا که در این موضوع به تفصیل تحقیق کرده ام و ثابت کرده ام که اخبار عرضه علیرغم صحت سندی آن به حد تواتر نرسیده است. حتی مقدار قدر متیقن از این روایات نیز به این مرحله از تواتر نمی رسند. آری، هر که به صدور آن اطمینان حاصل کند ـ که چندان بعید نیست ـ اشکال دور از وی مرتفع خواد شد.

ثانیاً: حتی اگر روایات عرضه از قبیل اخبار آحاد معتبر باشند چه براساس حجیت خبر ثقه یا بر اساس حجیت خبر موثوق مثلاً، اما با این وجود لازمه این امر، تعارض اخبار آحاد با یکدیگر خواهد بود چرا که لازمه اثبات حجیت خبر واحد ثبوت حجیت اخبار عرضه خواهد بود چون این روایات نیز مصداق خبر واحد هستند و در نتیجه لازمه آن بطلان حجیت خبر واحد خواهد بود و قاعده می گوید: هرچیزی که لازمه ثبوت آن عدم آن باشد، باطل است درنتیجه اخبار عرضه به مثابه دلیل الزامی بر ضد قائلین به حجیت خبر واحد است.

برای توضیح بیشتر: ثبوت حجیت خبر واحد، حجیت اخبار عرضه را ثابت می کند وقتی حجیت اخبار عرضه ثابت شد این روایت به حسب فرض بر عدم حجیت خبر واحد دلالت دارند درنتیجه ثبوت حجیت خبر واحد اخبار عرضه که خود بطلان حجیت خبر واحد را نتیجه می دهند، اثبات می کند امری که حاکی از یک نوع پارادوکس و تناقض داخلی در نظریه حجیت خبر واحد است.

اما آنچه که این موضوع را آسان می کند این است که اخبار عرضه دلیل محکمی برای رد حجیت خبر واحد نیستند، زیرا این اخبار تنها بیانگر این نکته هستند که خبری که محتوای آن کاملاً در کتاب وجود دارد معتبر است و روایات دیگر حجیت ندارند به تفصیل از این موضوع در کتاب (حجیة الحدیث) خود سخن گفته ام که به مدد الهی به زودی منتشر خواهد شد.

__________________

[1] حیدر حب الله، إضاءات فی الفکر والدین والاجتماع ۳: سوال 471.