حیدر حب الله

ترجمه: سعید نورا

سوال[1]: در آستانه ماه محرم هستیم، بهترین راه برای جلوگیری از پدیده قمه زنی چیست، مخصوصاً وقتی که در صبح عاشورا در شهر کربلا با منظره ای که دوست را خشنود نمی کند و دشمن را شاد می کند، افزایش می یابد؟ شیخ بزرگوار ما حتی اکثر زائرین از آغشته شدن لباس هایشان به نجاست خون در امان نمی مانند و برخی از این قمه زنان وقت نماز ظهر و عصر بر ایشان وارد می شود در حالی که خون از آن ها جاری است سپس در دسته عزای طویریج شرکت کرده و به نماز اهمیتی نمی دهند. آنچه جای تاسف دارد این است که حرم حسینی و عباسی ورود این افراد را به داخل حرم تسهیل کردند که منجر به دخول نجاست به حرم می شود و این خلاف شرع است و طبعاً این یک نوع تعارف از سوی مسئولین عتبه برای این افراد است! شیخنا باورکنید، ما به خاطر همین موضوع زیارت روز عاشورا را ترک کرده ایم.

پاسخ:  

الف - شاید بهترین راه مقابله با پدیده قمه زنی تبیر برای کسانی که طرفدار این پدیده نیستند یا قائل به حرمت آن (به عنوان اولی یا ثانوی) هستند یا آن را امری قبیح و زشت می دانند ، گسترش آگاهی در بین مردم و بالا بردن سطح روش های بیان عواطف آنها به طور کلی باشد. همچنین تلاش برای نشر و انتشار فتواها و مواضع علما، فقها و اندیشمندانی که این پدیده را رد می کنند، حتی اگر رد آنها به صورت تحریمی نباشد، همچنین تلاش برای دستیابی به توجیهات و ارشادات بیشتری از سوی این علما و مراجعی که با این روش بیان مخالفند.

همچنین ابداع و اشاعه روش های جایگزین که بارزترین آنها طرح های اهدای خون برای نیازمندان و مجروحان و اهدای ثواب آن به اباعبدالله الحسین علیه السلام و اهل بیت و یارانش است. این روش سطح خوبی از همدردی را بیان می کند.

در واقع، عراق خود در میان کشورهای عربی به دلیل نیاز شدیدش به چنین حرکت هایی از دیگر کشورها متمایز است. به دلیل بمباران ها و حملات ناعادلانه ای که روزانه یا شبه روزانه در معرض آن قرار می گیرد، با تلفات جانی و خسارت های مالی که به بار آورده و صدمات بشری که مستلزم یک قطره خون در این جا یا آنجا است، دلی را بی درد نگذاشته است.

روش اهدای خون در کشورهای متعددی با راهنمایی چهره ها، علما و فعالان آن کشورها انجام گرفته است (از لحاظ ظرفیت و محدودیت و از نظر تداوم یا عدم تداوم آن به صورت نسبتاً متفاوتی این موضوع اعمال شده است در کشورهایی همچون: عربستان سعودی، عراق، کویت، ابیدجان، برخی کشورهای اروپایی، بحرین، لبنان و... ) و در حد اطلاع ما به موفقیت نسبی دست یافتند، شاید بهترین و گسترده ترین تجربه، بحرین بود. می توان در سطح عراق و به ویژه کربلا در سطح وسیع تری نسبت به قبل این موضوع را دنبال کرد و معتقدم باید با مراجع ذیربط که می توانند چنین پروژه ای را انجام دهند هماهنگ شود و مهمتر از همه پوشش آن در رسانه ها و ترویج آن و ارائه اطلاعات در مورد مراکز اهدایی به عموم مردم از طریق وسائل ارتباط جمعی، پیامک یا رسانه ها یا موارد دیگر است، به این امید که در سال های آینده مورد استقبال بیشتری قرار گیرد، همانطور که در برخی از کشورهای دیگر مورد استقبال قرار گرفته است.

روش اهدای خون انسان را بیشتر به یک فعالیت ثمر بخش نزدیک می کند و برای اهداکننده و اهداشونده فواید سلامتی دارد و می‌تواند حداقل برای مدت معینی پاسخگوی نیاز بیمارستان‌ها باشد و خاصیت تلفیق بین بزرگداشت این مناسبت و کمک به مسلمان و اهدای خون برای او و انجام کارهایی که به نفع خود اهداکننده است و موجب حفظ بیشتر سلامت عمومی می شود را دارد..

اما آنچه مهم است این است که ما اهدای خون را به یک شعیره ای که بخواهیم آن را بر مردم تحمیل کنیم یا به عنوان چیزی که در دین به آن تصریح شده است، معرفی نکنیم، بلکه یک وسیله تعبیری زمانی است، ممکن است روزی برسد که اهل علم، فضیلت و نظر با توجه به تغییر زمان و مکان، روش دیگری را پیشنهاد دهند با توجه به این نکته که این روشی که امروزه دنبال می شود، به لحاظ شرعی، به این روش به طور خاص تصریح نشده است.

همچنین مهم این است که درگیری های جاری در این موضوع را به صورت غیرعلمی ادامه ندهیم و یکدیگر را به دشمنی با آرمان حسینی یا شخص امام حسین علیه السلام العیاذ بالله متهم نکنیم. این که ما یک حالت آتش بس اعلام کنیم که در آن هر یک از ما سعی کند طرح خود را بدون توهین به دیگری ارائه دهد و در مورد آنچه که هر یک در روش های بیان احساسات در این موضوع بهتر می بینیم به صورت مثبت با هم به رقابت بپردازیم بی آن که گرفتار درگیری و اختلافات و نزاعات و صف بندی های جدید شویم ما به فتواهای این یا آن گروه احترام می گذاریم، در حالی که همه ما در جایی که مؤلفه های علمی و اخلاقی لازم را داشته باشیم حق انتقاد آن را داریم.

ب - در حین انجام یک واجب یا مستحب ممکن است اینجا و آنجا تخلفاتی رخ دهد  و حتی در حج و عمره نیز این اتفاق می افتد. آنچه لازم است آگاه‌سازی مردم است با علم به اينكه نجس کردن ديگران حرام نيست مگر اينكه راضی نباشند كه لباسشان به خون آغشته شود، لذا (قمه زنان) بايد این موضوع را له لحاظ شرعی مراعات کنند و سزاوار نيست نماز را از اول وقت آن به تأخیر بیندازید، چنان که مستحب است در اول وقت بخواند، هر چند تأخیر اگر به حدی باشد که از وقت نماز خارج نشود، این کار حرام نیست.

ج - فقها بر حرمت تنجیس مساجد مطلقا اتفاق نظر دارند ولی در مورد تنجیس مشاهد مشرفه و عتبات دو نظر دارند:

نظر اول: آنچه مشهور است و از ظاهر عبارات اکثر فقها از جمله اکثر مراجع زنده بر می آید که حرمت تنجیس مخصوص مواردی است که موجب هتک حرمت مشاهد مشرفه باشد. اما اگر هتک حرمت لازم نباشد، تنجیس حلال است و رفع نجاست واجب نیست. بسیاری از آنها حکم قرآن کریم را نیز همین حکم دانسته اند.

نظر دوم: آنچه برخی از فقها به آن قائل شده اند که حرمت تنجیس مشاهد مشرفه مطلق است یعنی نجس کردن آن ها حرام است چه موجب هتک حرمت باشد یا نه، این نظر امثال شیخ فاضل لنکرانی و سید صدر در کتاب «الفتاوی الواضحة» است. اما شیخ وحید خراسانی معتقدند که در مشاهد مشرفه تنجیس علی الأقوی حرام است و نسبت به مصحف شریف علی الأحوط حرام است.

بر این اساس باید در تنجیس عتبه حسینی توسط قمه زنان نگاه کرد اگر موجب هتک حرمت باشد به اجماع علما حرام است وگرنه حرام نیست مگر بر اساس برخی فتواها.

این از منظر فقهی و قانونی است اما از منظر اخلاقی، اجتماعی و رسانه‌ای، آنچه در عتبات عالیات در کربلا اتفاق می‌افتد، هرگز نباید اتفاق بیفتد. شنیده ایم ـ میزان دقت این نقل را نمی دانم ـ که مرجعیت دینی در نجف با این موضوع موافق نیست و تلاش دارد که با قراردادن موانعی بر روی زمین یا دیوراها از تنجیس عتبه جلوگیری کنند و این که شرایط بغرنج مانع از تصریح به این موضوع و مقابله با آن می شود و الله العالم.

در پایان، همه ما باید همدیگر را تحمل کنیم، کار کنیم و ناامید نشویم و عزم و اراده برای تغییر و تصحیح امور طبق آنچه که آن را حقیقت می بینیم، داشته باشیم و خدا با ماست هرجا که با او باشیم إن شاء الله.

 ____________________

[1] حیدر حب الله، إضاءات فی الفکر والدین والاجتماع ۳: سوال 453.