حیدر حب الله

ترجمه: سعید نورا

سوال[1]: دوستی دارم که از من خواسته این سوال را برایش بپرسم، او از طریق فیس بوک با زن بیوه ای آشنا شده است و این زن با او در یک شهر زندگی نمی کند، نه او این زن را ملاقات کرده و نه آنها با یکدیگر ملاقات کرده اند، یعنی آنها حتی عکس یکدیگر را ندیدند با این وجود با هم ازدواج عرفی کرده اند به این نحو که زن به او گفته است: زوجتک نفسی (خود را به همسری تو درآوردم) و او نیز با این جمله پاسخ داده است: قبلت (قبول کردم) تا بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند و به صورت آزادانه با یکدیگر صحبت کنند و شاید بعد از مدتی نامعلوم مثلاً با هم سفر کنند، آیا این کار جایز است؟ آیا از نظر شرعی صحیح است؟ آیا آنها اکنون زن و شوهر محسوب می شوند ؟

پاسخ: ازدواج حتی از طریق وسایل ارتباطی مدرن به شرطی که طرفین همدیگر را درست بشناسند صحیح است به طوری که طرف مقابل مرد نباشد در حالی که مثلاً به او به دروغ بگوید که زن است. بنابراین اگر یکدیگر را بشناسند و تمام شروط لازم در عقد نکاح محقق باشد شروطی که در کتب فقهی آمده است، در این صورت این عقد صحیح است و این ازدواج یک ازدواج مشروع است و نیازی به نامگذاری آن با نام ازدواج عرفی نیست.

همچنین اگر این عقد دائم باشد صحیح است و مهر المثل برای این زن ثابت خواهد شد ولی اگر عقد منقطع باشد در این صورت حکم به بطلان آن می شود اگر به نحوی که در سؤال خود فرمودید واقع شده باشد. زیرا در آن ذکری از مهریه نشده است و عقد متعه در صورتی که مهر در آن ذکر نشده باشد باطل است، برخلاف عقد دائم که در این صورت صحیح است و مهر المثل در آن ثابت می شود.

در مورد عدم ذکر مدت طبق عبارتی که شما ذکر کردید نیز همینطور است، بهتر است مدت نیز ذکر شود زیرا اگر در عقد منقطع مدت ذکر نشده باشد، فقها اختلاف نظر دارند برخی می گویند تبدیل به عقد دائم می شود و برخی می گویند این عقد باطل است بنابراین بهتر است در این گونه موارد احتیاط کنیم.

همچنین هنگام صدور عقد نکاح از طریق شبکه های اجتماعی باید مراقب بود که عقد کتبی نباشد، زیرا بسیاری از فقها در صورت کتبی بودن عقد، این عقد را جایز و صحیح نمی دانند بلکه باید به صورت شفاهی بیان شود. اگر عقد از طریق نوشتن ایجاب و قبول باشد، حکم به صحت آن نمی شود بلکه باید صوتی باشد. پس به این نکته نیز توجه کنید.

به دلیل مشکلاتی که معمولاً با بستن عقد از طریق اینترنت همراه است، برخی از فقها - یعنی شیخ جواد تبریزی رحمه الله (صراط النجاة 10: 341) - در مورد این عقد احتیاط کردند و به شرایط خاصی که رخ می دهد و مشکلاتی که معمولاً با این موضوع همراه است، اشاره کردند

در هر صورت من نه عقد دائم به این شکل را توصیه می کنم و نه عقد منقطع بلندمدت را مگر اینکه اقدامات پیشگیرانه انجام شود زیرا در این مواقع فرد نمی داند چه بلایی سرش می آید ممکن است خواستگاری به سراغ این خانم بیاید و ارتباط بین او و آن شخص قطع می شود به ویژه اگر اطلاعات کافی برای دسترسی به وی را نداشته باشد بنابراین باید به این مشکلات فرعی که از این گونه ازدواج ها ناشی می شود توجه داشت.

بهتر است - در صورت لزوم - موضوع را به شخص ثالثی اطلاع داده و او را در طلاق یا مانند آن وکیل کنید تا از برخی از عواقب منفی این گونه عقود جلوگیری شود.

____________________

[1] حیدر حب الله، إضاءات فی الفکر والدین والاجتماع ۳: سوال 452.