حیدر حب الله

ترجمه: سعید نورا

سوال[1]: برای اطلاع از اوقات نماز در این ایام به تقویم ها یا برخی برنامه ها تکیه می کنیم که اوقات نماز را در هر منطقه به طور دقیق مشخص می کند. اما از برخی طلاب علوم دینی می شنویم که نماز صبح باید 15 دقیقه بعد از اذان به تأخیر بیفتد و این نظر را فتوای مراجع استناد می دهند. هنگام مراجعه به رساله های عملی مراجع خود، هیچ کسی را نمی بینیم که که به چنین ادعایی پرداخته باشد. همچنین وقتی به زیارت عتبات مقدسه در مشهد، کربلا و نجف (هزاران سلام و درود بر ساکنان آن‌ها) می‌رویم، می بینیم که ائمه نماز صبح بلافاصله بعد از اذان شروع به خواندن نماز می‌کنند. دلیل این دوستان طلبه ما در اینجا این است که این تأخیر برای این است که بین فجر صادق و فجر کاذب تمایز دقیق ایجاد شد. آیا می توان در همه اوقات به تقویم های منتشره اعتماد کرد که همیشه قرائت درستی از وقت نماز ارائه می دهند؟ یا باید وقت نماز صبح بعد از شروع آن مدتی به تأخیر بیفتد؟

پاسخ: نماز صبح از زمان طلوع فجر صادق که در افق گسترده می شود یا از زمان فزونی نور در کشورهایی که شب آنها همیشه در حالت شفق است آغاز می شود، اما تعیین آن بر حسب دقیقه و ساعت در این یا آن کشور، از جمله شئون فقیه نیست. به همین دلیل در رساله عملیه با توجه به این که در روایات این موضوع ذکر نشده، آن را ذکر نکرده اند، حتی اگر مرجع برای شما در کشورتان به دقیقه و ثانیه تصریح کند، این تحدید او برای شما حجیت ندارد مگر از باب ایجاد اطمینان خاطر در شما نه از باب حجیت فتوی یا لزوم تقلید.

بر این اساس ، فقها حکم می‌کنند که نماز فجر باید با شروع وقت آن خوانده شود و آنچه برایشان مهم است یقین مکلف به دخول وقت در نماز صبح یا هر نماز دیگری است. اما در نماز صبح درباره اعتبار تقویم ها و محاسباتی که همه ساله در بین مردم رواج پیدا می کند مناقشاتی مطرح شده است و این بحث فقهی نیست، بلکه بحثی علمی است. برخی از متخصصان و اخترشناسان معتقدند که این تقویم‌ها به‌ویژه در مورد نماز صبح دقیق نیستند و معیاری که در آن ها رعایت شده است چندان دقیق نیست.

یکی از کسانی که در این مسأله توقف کرده برخی از علمای نجومی است که امروز تقویم هایشان در بین مردم به شدت گسترده شده است، ایشان یکی دو سال پیش به شهر قم آمدند و با ایشان دیدار کردیم و ایشان به دیدار برخی از مراجع تقلید رفت. همان طور که خودش در دیداری که با من داشت اشاره کرد که این مسئله محل اشکال است و از برخی شبکه های زمینی و ماهواره ای خواست که مطالبی را که خودش در ابتدای سال گذشته در تقویم خود منتشر کرده است، در نظر نگیرند. چون در این زمینه دیدگاه نجومی دیگری نیز وجود دارد .

مسئله در اینجا ارزش این محاسبات در مورد نماز صبح است، هرکس از صحت تقویم های موجود اطمینان داشته باشد، می تواند به آنها عمل کند، حتی اگر مرجعش از نظر علمی آنها را نادرست اعلام کند، و هرکس از صحت آنها اطمینان نداشته باشد. در نماز صبح باید صبر کند تا به رسیدن وقت اطمینان یا حجت شرعی پیدا کند.

این اختلاف نه تنها در بین امامیه امروز است، بلکه در سخنان برخی از علمای اهل سنت مانند شیخ ابن عثیمین، شیخ ألبانی و دیگران نیز در آنچه به آنها نسبت داده شده مطرح شده است و این موضوعی است که محل نظر و قابل تحقیق و بررسی است.

________________________

[1] حیدر حب الله، إضاءات فی الفکر والدین والاجتماع ۳: سوال 447.