حیدر حب الله

ترجمه: سعید نورا

سؤال[1]: معنای این بخش از خطبه فدکیه حضرت زهرا که می‌فرمایند: «نأى عن الجزاء أمدها، تفاوت عن الإدراك أبدها، وندبهم لاستزادتها، واستحمد إلى الخلائق، وثنى بالندب الى أمثالها» چیست ؟

پاسخ:متن عبارتی که شما نقل کردید در کتاب الاحتجاج طبرسی به این صورت آمده است: «الحمد لله على ما أنعم، وله الشكر على ما ألهم، والثناء بما قدّم، من عموم نعم ابتدأها، وسبوغ آلاء أسداها، وتمام منن أولاها، جمّ عن الإحصاء عددها، ونأى عن الجزاء أمدها، وتفاوت عن الإدراك أبدها، وندبهم لاستزادتها بالشكر لاتصالها، واستحمد إلى الخلائق بإجزالها، وثنى بالندب إلى أمثالها..» (الاحتجاج 1: 132).

چنانکه در کتاب دلائل الامامه طبری بدین گونه است: «الحمد لله على ما أنعم، وله الشكر على ما ألهم، والثناء على ما قدّم، من عموم نعم ابتدأها، وسبوغ آلاء أسداها، وإحسان منن والاها، جمّ عن الإحصاء عددها، ونأى عن المجازاة أمدها، وتفاوت عن الإدراك أبدها، استدعى الشكور بأفضالها، واستحمد إلى الخلائق بإجزالها، وأمر بالندب إلى أمثالها» (دلائل الامامه: 111).

معناى این عبارات این است كه خداوند را بر نعمتى كه به ما ارزانى داشته سپاس مى گوييم و او را به خاطر آنچه به ما الهام كرده و به ما آموخته مدح و ثنا می‌کنیم و او را بر آنچه پيش از درخواست، به ما ارزانی داشته ستايش مى كنيم، چنان كه نعمت‌هاى همگانی او شامل تمام مردم -حتی بدون درخواست آنها-می شود، نعمت‌هایی را که عطا نموده به تمام و کمال است. لطف‌ها و نعمت‌های بزرگش یکی بعد از دیگری و پی در پی اند و (و هذه النعم جم) یعنی این نعمت‌ها قابل شمارش و آمارگیری نیستند. و همچنین انتهای این نعمت‌ها از جبران و عوض دور شده است – و این معنای نأی است – یعنی شکر‌ آنها ممکن نیست یعنی این نعمت‌ها به اندازه‌‌ای فراوان هستند که برای ما تقدیم عوض و پاداش در ازای آن‌ها ممکن نیست چرا که فراوانی آن‌ها از امکان فهم ما دور است و امکان درک و فهم پایانشان ممکن نیست. منظور از ابد همان روزگار است. که اشاره به دوام و ادامه دار بودن این نعمت هاست بعد از آنکه به فراوانی عددی این نعمت‌ها اشاره نمود.

(و ندبهم)، یعنی آنها را به شکر فراخواند تا این نعمتها زیاد و مستمر و بی وقفه گردد، برای همین تعبیر به «ندبهم و دعاهم» نمود تا با شکر زیادت آن‌ را طلب کنند.

(و استحمد) به معنای درخواست حمد و ستایش است، خداوند حمد و ثنای بنده را می طلبد تا این نعمت ها را برای او تمام کند. و سپس عبارت (ثنّی) را به کار می برند، یعنی «دوباره خواست» یعنی از آنها خواست تا با دعا مشابه این نعمت‌ها را برایشان تداوم بخشد و یا اینکه برای رسیدن به مشابه آن در آخرت تلاش نمایند.

_____________________ 

[1] حیدر حب الله، إضاءات فی الفکر والدین والاجتماع ۳: سوال ۴۱۷.