حیدر حب الله

ترجمه: سعید نورا

سوال[1]: فرق «مسلم» «إسلامی» «إسلاموی» چیست؟

پاسخ: «المسلم» کسی است که شهادت می دهد که معبودی جز خدا نیست و محمد رسول الله است به قصد تعلق و انتساب به دین اسلام، اعم از اینکه واقعاً به این گفته ایمان داشته باشد، در این صورت ـ علاوه بر اینکه مسلمان – مؤمن نیز خواهد بود یا اینکه به محتوای آنچه اعلام کرده اعتقاد ندارد و این همان چیزی است که در اصطلاح (مسلمان منافق) نامیده می شود، چنان که شرع احکام ظاهری اسلام را بر او بار میکند .

در مورد (الإسلامی) در فرهنگ قدیم اسلامی به معنای مسلمان به کار می رفته است، دقیقاً همانطور که در کتاب ابوالحسن اشعری (مقالات الإسلامیین) آمده است، یعنی مقالاتی در باب عقاید مذاهب مسلمانان فرقه ها و گرایش های آنها آمده است. اما این تعبیر در دو قرن اخیر معانی دیگری به خود گرفته است: یکی از آن‌ها همان چیزی است که از قرن نوزدهم در غرب رواج یافته است، که به این معنی است: شرق‌شناس مهتم به مطالعه اسلام. ثانیاً: آنچه امروزه در اصطلاح خاص – به نحو اعتباری نه به نحو استنباط از متن، این نامگذاری غیر نصی و بشری است ـ مطرح است به معنای شخصی (سیاستمدار یا اندیشمند) است که یا خواستار تطبیق شریعت است یا در این راستا تلاش می کند یا آن که دین را در عمل سیاسی مرجع یا هدف می داند یا سکولاریسم را که به معنای جدایی دین از دولت است، رد می کند. امری که موجب می شود اصطلاح (الإسلامی) ارتباط نزدیکی با اصطلاح «اسلام سیاسی» دارد.

بله ، اگر این اصطلاح را به عقاید بسنجیم نه به اشخاص، به این معناست که یک عقیده یا گفته ای را به خود اسلام نسبت می دهیم، پس می گوییم: شریعت اسلامی، قصاص اسلامی، عقیده اسلامی و ....

در مورد «الإسلاموی»، این تعبیر امروزه اغلب برای انتساب شخصی به اسلام به کار می رود، به گونه ای که گوینده قصد دارد این انتساب را کوچک جلوه دهد یا اسلام را از آن منزه بداند، پس شما می گویید: فلانی إسلاموی است. یعنی مدعی است که به طرح اسلامی تعلق دارد و ادعا می کند که اسلامی است و پروژه اسلامی دارد و منظور شما این است که از این ادعای او انتقاد کنید این ادعایی پوچ است یعنی وی آنچه که ادعا می کند را ندارد یا به جهت نقصی که در وی وجود دارد و اسلام را از چنین فردی منزه می کنید یا به دلیل اینکه اساساً هیچ پروژه اسلامی سیاسی دنیایی از اصل وجود ندارد تا شخصی به آن تعلق داشته باشد، بر این اساس که اسلام سیاسی از دیدگاه بسیاری از کاربران این اصطلاح یک گزاره موهوم و نادرست است.

________________________

[1] حیدر حب الله، إضاءات فی الفکر والدین والاجتماع 2: سوال ۳۵۸.