حیدر حب الله

ترجمه: سعید نورا

سوال[1]: برخی از خواهران اشاره می کنند که در ماه صفر باید با کارهایی از جمله پوشیدن لباس سیاه، پرهیز از رفتن به رستوران و مسافرت، پرهیز از آراستگی و نرفتن به مجالس عروسی حزن و اندوه خود را اظهارکنیم. زیرا قیام امام حسین(ع) سزاوار این همه فداکاری از ما است و به برکت این شعائر، انقلاب حسینی ادامه یافته است و ماه صفر ماه حزن و اندوه است. سوال: آیا این درست است؟ این افکار و ایده ها از کجا آمده است؟ تاریخ برگزاری این آیین ها در ماه صفر کی بوده است؟

پاسخ: تعامل با مسئله امام حسین علیه السلام با توجه به متون فراوانی که بر این امر دلالت دارد، به خودی خود امری پسندیده است و این که - بر این اساس - انسان برای این امام بزرگوار ابراز حزن و اندوه و درد کند، زیباست.

بیان و اظهار این اندوه متفاوت است، چنانکه به برخی از انواع بیان در برخی از متون و روایات خاص اشاره شده است، مانند زیارت از دور یا نزدیک، غم و اندوه و گریه، ذکر مصیبت آنان و پرداختن به آن، بزرگداشت یاد و امور آنان و غیره. اما برخی دیگر صرفاً بیانی بشری از غم و اندوهنسبت به ایشان است که نصوص خاص ثابت یا مورد اعتمادی مطابق با معیارهایی که محققان در برخورد با اسناد تاریخی و حدیثی اتخاذ می کنند، برای آن ها نیامده است. مانند تطبیر (ضربه زدن پاها)، قفل گذاشتن بر بدن ها، زنجیر زدن، سیلی های شدید و خونین، نیمه برهنگی که گاهی وجود دارد، راه رفتن روی آتش، خزیدن و راه رفتن همچون سگها بر سر در حرم های مطهر اهل بیت و... روایات خاصی در این زمینه نداریم که از نظر علمی این موارد را ثابت کنند بله ممکن است برخی از آنها در ذیل نصوص عام گنجانده شوند.

در برخی از روایات - و همچنین در متون علمای متقدمین مانند شیخ مفید - آمده است که برخی از ائمه در ده روز اول ماه محرم، آثار غم و اندوه را بر خود و در خانه هایشان نشان می دادند. این به این معنی است که به طور طبیعی در این ایام از مظاهر شادی و نشاط کناره گیری کنند، یعنی این ایام نسبت به ایشان ایام غم و اندوه است و یاران و وفاداران به اهل بیت نیز باید در این ایام این کار را انجام دهند، اما ما نصوصی نداریم که در مورد ماه صفر صحبت کند و هیچ مستندی سراغ ندارم که نشان دهد شیعیان قبل از عصر صفویه ماه صفر را مانند ده روز اول محرم، ماه گریه و اندوه می دانستند. همچنان که در احادیث صحیح نیز مطلبی نداریم که این امر را تأیید کند، به جز مسئله زیارت اربعین در صفر که با دلیل خاصی ثابت نشده است، همانطور که در پاسخ سؤال قبلی توضیح دادم، در دلیل عام نیز فرقی بین صفر و غیر آن وجود ندارد.

 در حدود پیگیری متواضعانه خود، متون، احادیث و اطلاعات تاریخی ثابتی که مؤید این باشد که خود صفر ماه غم و اندوه محسوب می شود، نیافتم ، مگر اینکه بگوییم وفادار به اهل بیت. تمام ابدیت خود را غم و اندوه می داند و این بحث دیگری است.

آری، این مانع از غم و اندوه در برخی لحظات در ماه صفر نیست، مثلاً در هنگام زیارت، یا در مورد نوشیدن آب یا مواردی که در متون ذکر شده است، بلکه صحبت ما در وجود یک اعتباری دینی برای ماه صفر به عنوان ماه حزن و گریه است که این امر ثابت نشده است. و علم نزد خداست.

________________________

[1] حیدر حب الله، إضاءات فی الفکر والدین والاجتماع 2: سوال 327.