حیدر حب الله

ترجمه: مجمع علمی طور سینا

سوال[1]: نقش اصلیِ معصوم علیه السلام چیست؟ راهنمایی ارشادی و معرفتی مردم؟ آیا این مرجعیتِ معرفتی، مستلزم رهبری سیاسی است؟ تا آنجا که من می دانم نقش معصوم، در درجه اول، یک نقش معرفتی است جهت راهنمایی و رشد جامعه انسانی برای رسیدن به کمال خود. این مضمون در روایات از امام علی علیه السلام نیز نقل شده که وظیفه انبیاء را اینگونه معرفی کرده است: «و یثیروا لهم دفائن العقول». نظر شما چیست؟

جواب: البته اشکالی ندارد که معصوم علیه السلام دو نقش داشته باشد: نقش دینی و نقش دنیوی. به تعبیر دیگر: نقش معرفتی و نقش سیاسی. گاهی سیاست می‌تواند به نشر ارزشهای دینی کمک کند؛ حال فرض کنید این سیاست در دست معصوم علیه‌السلام باشد. اما برای اثبات ضرورت خلافت سیاسی برای معصوم، یا باید شرایط تاریخی که معصوم علیه السلام در ذیل آن زندگی می‌کرد و بر اساس آن شرایط، متصدی ولایت سیاسی شده بود را بررسی کنیم و یا اینکه آن دسته از نصوص دینی را مورد بررسی قرار دهیم که بر رسالت انبیاء و خلافت ائمه علیهم السلام تصریح دارند. باید این نصوص را بررسی کرد که آیا ناظر به بُعد سیاسی هستند و یا اینکه از مرجعیت مطلق آنها سخن می گویند؟ اما در رابطه با حدیث غدیر چه بسا ادعا شود ناظر به مرجعیت سیاسی است. پس مساله ضرورت نقش سیاسی معصوم علیه السلام، تابع رجوع به نصوص مختلف دینی است تا ببینیم درجه امامت و مساحت آن که از سوی خداوند متعال و رسول الله صلی الله علیه و آله به معصومین علیهم السلام اعطا شده چقدر است.

البته امروزه و برای ما، مرجعیت دینی و علمی اهل بیت یک نیاز مستقیم و موثر است؛ زیرا مرجعیت سیاسیِ آنها اکنون، به طور کامل به فعلیت نرسیده است. شاید به همین دلیل از آیت الله بروجردی نقل شده که ایشان در این زمانه، گفتگو با اهل سنت درباره حدیث ثقلین را ترجیح می داد تا مرجعیت معرفتی اهل بیت علیهم السلام را اثبات و تاکید کند و به همین دلیل، از حدیث غدیر به عنوان دلیلی که ناظر به یک واقعه تاریخی و سیاسی است – علاوه بر بُعد اعتقادی‌اش – چشم می‌پوشید از این جهت که ممکن است این حدیث، فتح بابی برای تشنج روابط مسلمین با یکدیگر شود.

در واقع بر اساس دیدگاه فوق – طبق این نقل قول – آیت الله بروجردی تلاش می کند تا شیوه ای بهتر و نزدیک‌تر برای تثبیت مرجعیت اهل بیت علیهم السلام بیابد.

[1] اضاءات فی الفکر و الدین و الاجتماع ج 1ص 139