حیدر حب الله

ترجمه: سعید نورا

سوال[1]: آیا کتاب (صحیح الکافی) دکتر بهبودی و دیگر آثار حدیثی ایشان معتبر است؟

پاسخ: اینکه ما تمام محتوای یک کتاب حدیثی را تأیید کنیم بسیار دشوار است. بلکه به نظر من ـ همچون علامه شیخ جعفر سبحانی حفظه اللّه ـ تألیف یک کتاب، به عنوان کتابی کاملاً صحیح و مورد اعتماد، کار صحیحی نیست. این کار باعث می شود آن کتاب از بررسی های علمی دور شود و باب نقد علمی برای علمای آینده و نسل های آینده بسته می شود، همانطور که تألیف صحیحین نزد اهل سنت همین مشکل را ایجاد کرد.

اگر نگاهی به کتاب (صحیح الکافی) یا آن چه که به (منتخب کافی) نیز نامگذاری شده، از دکتر بهبودی(حفظه اللّه) داشته باشیم، می توان گفت اشکالات حدیثی ـ از لحاظ سند، مصدر، دلالت و متن ـ در این کتاب به نسبت سایر کتب خیلی کمتر است، به این معنی که روایات این کتاب، غالبا نهایت سخت گیری های سندی و متنی را پشت سر گذاشته است. طبیعی است وقتی شخصی که روحیه نقادی دارد خبری را تأیید می کند، میزان قوت و اعتبار آن روایت بسیار بالا می رود، می گوییم این حدیث از اشکالات فلان شخص که در نقدش وسواس ـ اگر این تعبیر صحیح و لایق شأن باشد ـ به خرج می دهد، در امان مانده است. در عین حال، به این معنا نیست که خطی قرمز بر تمام احادیثی که بهبودی در کتاب خود نیاورده بکشیم، چرا که این مطلب تابع اجتهاد افراد است، به عنوان مثال، در بررسی متن روایات، گاهی مسئله غلو مطرح می شود که مفهوم مبهمی دارد و اختلاف نظر در آن زیاد است. ممکن است برخی بر فهمی که بهبودی از غلو ارائه داده و در نتیجه آن بسیاری از روایات را کنار گذاشته، موافق نباشد. بنابراین نمی توانیم روایاتی که در کتاب صحیح کافی نیامده را مطلقاً ضعیف بدانیم، همانطور که نمی توانیم تمام روایات صحیح کافی را مطلقاً صحیح و معتبر بدانیم.

در ضرورت تهیه کتابی حدیثی که مورد استفاده عموم مردم باشد و همچنین محل رجوع افرادی مثل خطبا و منبری ها و روضه خوان ها و مانند ایشان باشد و دربردارنده مسائلی که جدل کمتری دارند و بیشتر مردم بر آن توافق نظر دارند باشد اما نه به عنوان تنها مرجع که فرانقد است و نه به عنوان کتابی که ما را از دیگر کتابهای حدیثی که امکان دست یابی به نصوص معتبر در آن ها وجود دارد بی نیاز کند. بلکه تنها به عنوان کتابی که مقداری از هرج و مرجی که امروزه در به کار گیری حدیث وجود دارد را محدود سازد. گاهی مشاهده می شود که هر کسی هر حدیثی را از هر کتابی می آورد و بر آن بناء گذاشته و فرهنگی اجتماعی را بر اساس آن شکل می دهد ضروری است که علما و اندیشمندان و بزرگان دین، برای پایان دادن به این هرج و مرج گسترده بیندیشند. یکی از این راه ها تکیه بر کتاب های است که ضعف سندی و متنی در آن کمتر باشد به جای اعتماد به کتاب هایی که ضعف سندی و متنی در آن داخل است. (بی آن که کتاب خاصی مد نظر باشد)

[1] حیدر حب الله، إضاءات فی الفکر والدین والاجتماع 1: 158 ـ 159. سوال 55.