حيدر حبّ الله
ترجمه: محمّد رضا ملايی
سوال[1]:حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده بدین صورت که زنی از ایشان سوال می‌کند: چگونه از اسلام، خارج می‌شوم؟ ایشان در جواب می‌فرماید: سه تار موی خود را بیرون بیانداز، در این صورت از اسلام خارج شده‌ای.
این حدیث تا چه اندازه صحیح است؟ آیا می‌توان از آن چنین فهمید که زنِ بی حجاب، کافر است؟
جواب: این حدیث به صورت زیر، مشهور شده است:
سألت امرأة الرسول، فقالت له: کیف أخرج عن الدین و العفّة؟ فقال لها: أخرجی شعرةً من شعرک، لیراها رجل، فتخرجین.[2]
بعد از جستجو درباره‌ی این حدیث، آن را در هیچ یک از کتب مسلمین نیافتم. ظاهرا اصل و اساسِ روشنی ندارد و چه بسا از اختراعاتِ شایع بین مردم باشد. برخی از معاصرین اهل سنت – همچون الشیخ علوی بن عبد القادر السقاف و … – به این مطلب اقرار کرده‌اند.
علاوه بر اینکه اگر مقصود از این جمله، خروجِ حقیقی و فقهی از اسلام باشد، می‌توان گفت مضمونِ این جمله نیز، غریب است؛ چگونه ممکن است نمایان ساختنِ یک تار مو برای اینکه مردی آن را ببیند، موجب خروج آن زن از اسلام شود در حالی که معیارِ دخول و خروج از اسلام – به تصریح نصوص متعدد و بر اساس خودِ سیره‌ی نبوی – توحید و رسالت است؟ زیرا بر اساس این تفسیر، لازم است آن زن دوباره – بعد از اینکه یک تار موی خود را آشکار کرده تا مردی ببیند – به اسلام برگردد و خود را منتسب به دین کند؛ در غیر این صورت، مرتد است. شیوه و طریقه‌ی نهفته در این جمله، سازگار با این عقیده است که هر کس، مرتکب گناه کبیره شود کافر است؛ البته بنا بر این مبنی که خارج نمودن این مقدار مو را از گناهان کبیره بدانیم.
البته ممکن است مقصود از خروج از دین، مبالغه باشد نه اینکه واقعا و حقیقتا، چنین زنی از دین اسلام خارج شده است؛ به عبارت دیگر، مقصود از خروج از دین در این جمله، این است که چنین زنی با عصیانِ خداوند متعال، از تحتِ بیعتِ با پیامبر صلی الله علیه و آله و رعایتِ دستورات ایشان – مثلا – خارج شده است.
نتیجه اینکه این حدیث، درمصادر حدیثی وجود ندارد و ثابت نشده که پیامبر صلی اله علیه و آله و سلم چنین جمله‌ای فرموده باشند.
[1]. الاضاءات فی الفکر و الدین و الاجتماع ج 5 سوال 740.
[2] . زنی از رسول الله صلی الله علیه و آله پرسید: چگونه از دین و عفت خارج می‌شوم: ایشان فرمود: یک تار مو از موهای خود را نمایان کن تا مردی ببیند؛ آنجاست که خارج شدی.