حيدر حبّ الله

ترجمه: محمّد رضا ملايی

سوال[1]: از قول پیامبر صلی الله علیه و آله حدیثی نقل شده مبنی بر اینکه هر کسی شیطان مخصوص به خود را دارد و شیطانِ من، به دست من اسلام آورد و تسلیم شد. آیا سند این حدیث از نظر ما شیعیان درست است؟ اگر سند این حدیث درست است لطفا درباره‌ی مضمون آن توضیح دهید و البته سند آن را از کتب شیعه نقل بفرمایید. بسیار ممنونم.

جواب: در کتب شیعی، این حدیث بدون سند، ذکر شده است:

«قَالَ ع إِنَّ اللَّهَ أَعَانَنِي‏ عَلَى‏ شَيْطَانٍ‏ حَتَّى أَسْلَمَ عَلَى يَدَي‏»[2] یعنی خداوند متعال در برابر یک شیطان، مرا کمک کرد تا اینکه به دست من تسلیم شد.

از این تعبیر، در رابطه آنچه در سوال ذکر کردید، چیزی به دست نمی‌آید.

اما تعبیری که در متن سوال به آن اشاره شده به این صورت آمده است:

«وَ رُوِيَ عَنْهُ ص أَنَّهُ قَالَ‏ مَا مِنْكُمْ أَحَدٌ إِلَّا وَ لَهُ‏ شَيْطَانٌ‏ فَقِيلَ لَهُ وَ أَنْتَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ وَ أَنَا وَ لَكِنْ أَعَانَنِي اللَّهُ عَلَيْهِ فَأَسْلَم‏»[3]

واضح است که در نزد شیعه‌ی امامی، این حدیث وجود ندارد و ابن ابی جمهور احسایی که تقریبا در سال 880 هجری قمری فوت کرده، از عصرِ روایت، بسیار دور است. همچنین وی معروف است به اینکه بسیاری از روایات نبوی را از کتب اهل سنت نقل می‌کند. پس می‌توان گفت که مصدر و منبع اصلی این حدیث، کتب اهل سنت است و این حدیث در کتب حدیثی شیعی، یافت نمی‌شود. در کتاب عوالی اللئالی هم بدون سند ذکر شده است.

البته عرفاء و متصوفه – مخصوصا از زمان ابن عربی – به این حدیث پرداخته‌اند و در کتابهای ایشان متداول شده است.

[1] حب الله, اضاءات فی الفکر و الدین و الاجتماع, ج 2 سوال 118.

[2] ابن شهرآشوب مازندرانی, مناقب آل أبي طالب عليهم السلام‏, ج 1 ص 229.

[3] ابن ابی جمهور احسایی, عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية, ج 4 ص 97.