حیدر حب الله
ترجمه: سعید نورا
سوال[1]: از امام جعفر صادق علیه السلام این چنین روایت شده که: «ركعتان يصلّيهما المتزوّج أفضل من سبعين ركعة يصلّيها أعزب»[2]. میزان صحت سند این حدیث چقدر است؟ آیا افضلیت به صرف نظر از نوعیت است؟ حدیث دیگری می گوید: «تفكّر ساعة خير من عبادة سبعين سنة»، که شامل فرد مجرد و متأهل می شود، مگر این که گفته شود وقتی نوعیت یکسان است، از شخص متأهل بهتر است. آیا معنای این سخن آن است که اگر شخصی چهاربار ازدواج کند به جهت استحباب تعدد نزد برخی از فقها آیا چهار در هفتاد ضرب می شود؟
پاسخ:
أولاً: حدیث هفتاد برابر بودن نماز متأهل، به نسبت به نماز مجرد، با سندهای متعددی نقل شده که برخی از آن ها صحیح هستند، از جمله روایتی که در کتاب (الكافي 5: 328) اثر شیخ محمد بن یعقوب کلینی نقل شده است.
ثانياً: مقصود این حدیث بیان یکی از جهات برتری است، به این معنی که اگر نماز متأهل و مجرد از همه جهت یکسان باشد، نماز متأهل هفتاد برابر بالاتر از نماز مجرد است. مقصود این نیست که نماز انسان فاسقی که حضور قلب ندارد ولی متأهل است بهتر از نماز پیامبر مجردی است که حضور قلب دارد!!
ثالثاً: ظاهر این حدیث بیان فضیلت ازدواج و زندگی متأهلی است، در نتیجه این روایت، تفاوت نماز مجرد و مطلق متأهل را بیان می کند، اینطور نیست که شامل تمام مصادیق ازدواج از جمله ازدواج دوم یا سوم باشد.
البته اصل این مسئله یعنی استحباب تعدد زوجات باید بحث شود و من در مورد آن تردید دارم به دلیل اینکه ادلّه مربوط به ازدواج و برتری و تشویق به آن، اگر چه در نگاه کلّی عمومیت دارد ولی ظهور آن دعوت به خروج از تجرد به تأهل است. تفاوتی در این موضوع بین ازدواج با یک زن یا بیشتر وجود ندارد. روایت صریحی که از لحاظ سندی معتبر باشد و ازدواج دوم را تشویق کرده باشد در دست نیست. فعل امری که در آیه ی قرآن آمده است[3] و دلالت بر تعدد زوجات دارد، اصل جواز مسئله را بیان می کند نه استحباب را، که این مسئله در محل خودش باید بحث بشود.
البته اگر ازدواج دوم از جهت انجام مستحب دیگری باشد مثل تکثیر نسل مسمانان و استحباب این امر را هم پذیرفتیم، در این صورت می توانیم مطلوب بودن این ازدواج را به این معنی قبول کنیم.
نکته قابل توجه دیگر این است که، شیخ اشتهاردی رحمه اللّه در کتاب خود (مدارك العروة 29: 20) به کراهت ازدواج دوم تمایل نشان داده است، اما اثبات کراهت به عنوان اولی نیز مشکل است.
[1] حیدر حب الله، إضاءات فی الفکر والدین والاجتماع 1: 158 ـ 159. سوال 55.
[2] . ترجمه: دو رکعت نمازی که شخص متاهل می خواند از هفتاد رکعت نمازی که شخص مجرد می خواند با فضیلت تر است.
[3] . فانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَىٰ وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ ( نساء: 4): ترجمه مکارم: با زنان پاک (دیگر) ازدواج نمائید، دو یا سه یا چهار همسر.