ترجمه: مجمع علمی طور سینا
سوال[1]: نظر شما درباره انتقادات شیخ احمد احسایی بر ملا صدرای شیرازی در دو کتاب شرح المشاعر و شرح العرشیه چیست؟ آیا این اشکالات، ناظر به فلسفه حکمت متعالیه است؟
جواب: به سختی می توان درباره تمام این اشکالات اظهار نظر کرد زیرا طولانی است. اما معتقدم برخی از اشکالاتی که بر مدرسه حکمت متعالیه مطرح کرده صحیح است و باید آنها را پذیرفت. نباید مکتب فلسفیِ حکمت متعالیه را غیر قابل نقد و متعالی از اشکال دانست. کسی که چنین نگاهی به حکمت متعالیه دارد نمی تواند یک ذهن فلسفیِ آزاد داشته باشد. چنین نگاهی به حکمت متعالیه، نمی تواند دانشجوی فلسفه را بر اساس عقلِ فلسفیِ حقیقی تربیت کند. همچنین کنار زدنِ برخی از ناقدان حکمت متعالیه با این توجیه که آنها مراد این فلسفه را نفهمیدند هم صحیح نیست. باید یک حرکت انتقادی نسبت به این فلسفه وجود داشته باشد تا زمینه برای تحول و پیشرفت فکر فلسفی به صورت کلی فراهم شود. البته این به معنای درست بودنِ همه ی ادعاهای این حرکت انتقادی نسبت به حکمت متعالیه نیست. بلکه بدین معنی است که برخی از اشکالات این حرکت انتقادی درست است و برخی دیگر هم درست نیست و حتی ممکن است این اشکالاتِ نادرست، محصولِ اشتباه در فهم حکمت متعالیه و یا عدم درک صحیح از اصطلاح و مفاهیمِ این مدرسه فلسفی باشد.
[1] حب الله، حیدر؛ اضاءات فی الفکر و الدین و الاجتماع؛ ج 1 ص 129