حیدر حب الله
ترجمه: مجمع علمی طور سینا
سؤال[1]: نظر شما درباره‌ی این فرموده‌ی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:«هر کس که من مولای او هستم پس این علی، مولای اوست» و اینکه حضرت علی علیه‌السلام، مقام خاتم و نیز تمام جهات ولایت بر جانها و خونها و اموال را به دست آورده چیست؟ آیا این حدیث تمام خصوصیات حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله را برای حضرت علی علیه‌السلام ثابت می‌کند؟
جواب: این حدیث هر آنچه را که برای پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در رابطه با ولایت بر دیگران، ثابت است – نه تمام شئون و ویژگی‌های پیامبر – برای حضرت علی علیه‌السلام ثابت می‌کند؛ زیرا این حدیث، فراتر از شئون ولایی را نشانه نرفته و از غیر این شئون، سخن نمی‌گوید. حال اگر ولایت در این حدیث را به ولایت بر جان و مال و آبرو و امثال اینها تفسیر کنیم در این صورت، این ولایت نیز برای حضرت علی علیه‌السلام ثابت خواهد شد. ولی دیگر با این حدیث، نمی‌توان برای امام علی علیه‌السلام علم به غیب را هم – اگر برای پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله ثابت باشد – ثابت کرد. همچنین اگر برای پیامبر، قدرت انجام معجزه ثابت شود، با حدیث فوق نمی‌توان این ویژگی را نیز برای امام علی علیه‌السلام ثابت کرد؛ زیرا این گونه موارد در ضمن مفهوم ولایت – با توجه به معنای لغوی و دلالی آن – قرار نمی‌گیرد به ویژه اینکه ولایت یک مفهوم دو طرفه است و در تعبیر «مولای او» نیاز به طرف دیگر هم داریم.
اما اصطلاح ولایت تکوینی، یک اصطلاح جدید است که به زمانی مشخص و معین بر می‌گردد. عرب از تعبیر ولایت در این موارد استفاده نمی‌کند. تعبیر ولایت تکوینی از تاثیرات صوفیان و عارفان و فلاسفه‌ی متاخر است و ربطی به معانی لغوی ولایت ندارد؛ ولایت در نزد عرب، وقتی به معنای «سرپرستی شئون دیگری» باشد در واقع ناظر به قضایا و مسائلِ قانونی و … خواهد بود.
بنابراین،حدیث مذکور، از جهت شئون ولایی، اطلاق دارد ولی از جهت شئون ذاتی، اطلاقی ندارد. البته اگر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمود: «هر چه برای من است برای علی نیز می‌باشد و هر چه در نزد من است در نزد او هم هست» می‌توانستیم انتقال شئون ذاتی از پیامبر به علی علیهما السلام را نیز بفهمیم.
[1] حب الله, اضاءات فی الفکر و الدین و الاجتماع, ج 2 ص .94